LEITLUN ZALENNAK THLENGTERTU PA:
ABRAHAM LINCOLN NUNTHAWN THAZANGLAKNAK
"I walk slowly,
but I never walk backward."
Abraham
Lincoln’ Thuanthu Tawi
Abraham
Lincoln cu a voi (16th) nak United States President le sal
hmuahhmuah zalennak rak petu asi. Amah cu Thomas Lincoln le Nancy Hanks Lincoln
teih fapa a rak siih, Hodgenville, Kentucky ah, February 12, 1809 kum ah a rak
suk. Suahpi unu Sarah le naupa Thomas a
rak nei nan, kum reilo te ah an unau hnihten Abraham Lincoln cu mual an liam
san. Unau suahpi nei lo in a mahte lawng harsazet in thanglian mi a rak si. An
ram thubuai ruang ah um duh nawn lo si loin dawi an rak tong ruang ah Kentucky
ihsin Perry ram, Indiana ah 1817 ah an thawn. Cubet hlei ah a nu in kum 9 a kim
ah a tansan
lala. Phunli (4) laica ih kan rak zir bang in Lincoln cu ca rak zuam zet tu a rak si, ca ngannakding calung hman a nei lo ih meihol in ca a rak ngan, cun ca zohnak ding meitleu a nei lo ruangah, lamzin ih meisatleu hnuaiah zandailak ah ca a rak zoh theu tin kan saya tein in rak sim. Cuntin kan theihvek in Lincoln cu a umnak hmun ih sin penghlat nawn ah cabu siar ding ah ca a rak hlang theu, Bible le cabu tha tampi rak siar peih zet tu a si. Abraham Lincoln cu Kum 33 a kim ah Marry Todd kum 23 mi thawn an nei awk ih Pathian thluasuahmalsawm tefa pali an rak nei. Mitampi in Lincoln cu hitin an rak ko theu, Abraham Lincoln, Honest Abe, The Great Emancipator tin an rak ko. Abraham Lincoln cu kum 56 akim ah Washington, D.C ah, April 15, 1865 ah a duhdawzet mi a ram le mipi pawl tansan in anunnak a rak liam a si.
lala. Phunli (4) laica ih kan rak zir bang in Lincoln cu ca rak zuam zet tu a rak si, ca ngannakding calung hman a nei lo ih meihol in ca a rak ngan, cun ca zohnak ding meitleu a nei lo ruangah, lamzin ih meisatleu hnuaiah zandailak ah ca a rak zoh theu tin kan saya tein in rak sim. Cuntin kan theihvek in Lincoln cu a umnak hmun ih sin penghlat nawn ah cabu siar ding ah ca a rak hlang theu, Bible le cabu tha tampi rak siar peih zet tu a si. Abraham Lincoln cu Kum 33 a kim ah Marry Todd kum 23 mi thawn an nei awk ih Pathian thluasuahmalsawm tefa pali an rak nei. Mitampi in Lincoln cu hitin an rak ko theu, Abraham Lincoln, Honest Abe, The Great Emancipator tin an rak ko. Abraham Lincoln cu kum 56 akim ah Washington, D.C ah, April 15, 1865 ah a duhdawzet mi a ram le mipi pawl tansan in anunnak a rak liam a si.
Abraham Lincoln’ Tuarnak
Tuisun
tuini ah Abraham Lincoln ih zuamnak in kan zate hnenah hna a tuanrero lai a si.
A hnatuan le a zuamnak nun ihsin zuamnak thazang tuisuni ah in nei ter, Kai tla
cu cumi hnatuan le zuamnak nei tu ding ih kawhmi ka si tin Abraham Lincoln nun
hi ka thinlung ah a nung ringring a si tuisunni tiang in. Lincoln cu retheinak
hmun ihsin thanglian a si, sinan a nunnak le a zuamnak thawn nehnak ropi a co a
si. Hril awknak (election) ah voiriat (8) a sung, pumcawm hawlnak (Bussiness)
ah voihnih (2) a thlasia, a thinlung kekkuai thluh in a tuar a duhdawzetmi a
fala nu in a tansan tik ah, ruahawk tha lo in harsatnak le tlaksiaknak voitampi
a tong. Voitampi zaingtinhman in thosal thei nawn lo ding in a tlasia, asinan
daiten a rakum men dah lo. Cui sungralnak le zatlaknak rapthlak sung ihsin,
pacang tak in a tho sal ih a hmai a nor sal rinring a si. Curaungah leitlun ih miropi, mitampi ih
sunlawihnak le upatnak co tu leitlun ih Pa din hmu tiang a thleng a si. Lincoln
cu nehtu hmuahhmuah lak ah nehtu ropi bik le ziangvek thil tihnung, harsatnak
le tlaksiaknak a tlun ih a thlen khal ah ziangtik hman ah dungsip dah lo tu (He
never gave up) a rak si. Wait House Innpi thlengsuak thei ding ah Abraham
Lincoln ih lamzin cu ziangvek lamzin so a rak si pei?
Tuini Kan Dinhmun
Leitlun
ah President cia le hminthang zet cia ih suak zo hman kan um lo, nu pumsung ihsin
voikhat suak theh cio kan si. Sinan ziangruangah kan dinhmun a bangawk thei lo
ti kan zoh a si le, (1) Harsatnak tuar kan ngam lo ruang ah, (2) Zuamnak le
teimaknun kan nei lo ruang ah, (3) Thil
pakhat kan tuah ih kan tlak siat a si le, kei cu farah hrimhrim ding le
zianghman lo ding hrimhrim ka si tin dung kan sip ruang ah, (4) Mi hmai ih
mualpho le ningzah tuar kan ngam lo le kan
peih lo ruang ah, (5) Kan zangzel hrimrhim ruang ah an si. Kan sidingmi
zat si thei lo in misantlailo ah kan can theunak khal a si. Pathian tongkam ah
hitin aum, “Mizaangzel cu thiltampi a duh
zet theu, asinain zianghman a ngah cunglo; hnatuan zetmi cun a duhmi pohpoh a
ngah ding a ti (Thuf 13: 4)”. Zaangzel lo in le dungship lo in kan tuan in
kan zuamrero a si ah cun kan duhmi cu kan ngah ding a si cucu Bible in fiangten
in sim a silo maw ti aw! Ziangvek thil
le tlaksiatnak kan tlun ah thleng hman sehla, dungsip loin teimak suah in a hlanhnak
in kan zum sawn a si ahcun, mi pakhat cu kan si ve thei a si nang le kei khal.
Tuisunni ah, Pumcawmhawltu (Businessman)
pa in a hnatuannak ah azaten sungralnak a ton tikah, a beidong in a um pang
maw?, Ramthukhel (Politician) pa in a tumtahvek in a can suak lo tik ah beidong
in a thin a naupang ve maw?, Fimthiamnak
zirtu (Educated man) in a zirnak ah a duhvek in a hlawhtlin lo tik ah a beidong
in a zirnak a bansan tum pang maw?, Lothlo (Farmer) pa in a ruahvek in thil a
can lo tik ah zangzelnak a suak ter pang maw?,
Biaknak (Religion) lam ah kan sunmangvek in thil a rungcangsuak lo tikah
Pathian tusawn mawhphurh in ka phunzai ih a hnen ihsin hman tlan in leitlun
rittheimi le nuamnak phunkim thawn kan ciah aw theu pang maw? Kan tlunah
tuarthei lo tiang khop in harsatnak, tlaksiaknak a thlen tik ah le kan tumtahmi
vekciah in thil a ra cansuak lo tik ah, beidong le vansang in mah nunnak tiang
hman ruat lo in kan um theu si lo sawm? Ziangruang ah cuvek in kan um, Pathian
cathianghlim ah hitin a um, a tu ih harsatnak kan tuar rero mi cu a langlai
ding mi sunlawinak thawn cun tahthim tlak ah ka ruat lo a ti (Rome 8: 18). Ruatsal hnik uh a hlan ah
harsatnak le tlaksiatnak nan ton mi pawl in an loneh hai lo si lo maw a ti (Heb 10: 32), thihnaktlak a si hman ah
rinumten um uhla nan nehman ah suilukhuh ka lo pe ding a ti Pathian in (Rev. 2: 10). kan nih teh an mah vek kan
si thei ve lo maw si, si thei tuk e, kan si ding zat kan si thei ve a si.
ziangvek thil a thlen khal ah beidong lo in le dungship lo in tan nasa sawn in
kan lak a tul ti nak a sicu. Na tlunah na tuar thei lo khop in tlaksianak a
thlen tik ah ziang tin na tuah ding? Leitlun ih pabik tiih kawhmi Abraham Lincoln
ih nun khi zoh in, na tlun ih thleng mi thawn khaikhin hnik aw unau, ziang vek
a siti na thei ding…Curuangah kan si thei ding zat si ding in kan zuam in tan kan
lak a tul, ziangvek kan tlun ih a thlen hman ah dunglamah kir lo in hmai kan
nor in kan zangzel lo ding hi a thupi zet.
Abraham Lincoln ih lamzin
Leitlun
ih zalennak thlengtertu pabik ti ih kawhmi Abraham Lincoln in Unite State
President sithei ding ih a zawhmi lamzin hi ruatsal in tuini ih kan tuarnak le
kan tlasiatuk kan tiih dung kan sip theunak tuarnak pawl thawn khaikhin sal hnik
uh si…
1816
An umnak hmun ihsin ramthubuai ruangah
dawi an si. Nauhakte asi lai ihsin an innsang zohkhen ding in hna nasa zet in a
tuan.
1818
A duhdawtzetmi a nu Nancy in mual a
liam san.
1831 Pumcawm a hawlnak ah nasazet in a
tlasia (Failed in Business).
1832
State ih Upadi thlengthei le tuahthei
thuneitu pawlkom (Legislature) ah a zuam awk ih a ngah lo, Hnatuan a hawl ih a
hmu lo hnatuan ding nei lo in a um, Dan (Law) lam tlawng kai a tum, asinan a
kai thei lo.
1833
Pumcawmhawlnak (Business) tuahsal ding
in a rualpi hnen ihsin sumpai a cawi, cui kum cem lam ah Leiba rultheilotu pa
tin thusuhnak zung ah tazacuai a tuar, cui aleiba hmuahhmuah samsalnak ding ah
tin Kum 17 a caan a hmang sal lala.
1834
State ih Upadi thlengthei le tuahthei
thuneitu pawlkom (Legislature) ah a zuam aw sal ih a voi hninak ah a ngah.
1835 Neiaw ding in ham awk (engaged) nak an
tuahzo mi aduhdawtzetmi a fala nu in mual a liam san, ti le rawl lo in, a
thinlung hmuah siat thluh zik tiang in a tuar.
1836
Thinlung damlonak, nuamlonak ruang ah
le thacem in thlaruk (6 months) sung thizik in a naa.
1838
State ih Upadi thlengthei le tuahthei
thuneitu pawlkom (Legislature) ah daan pawl simtu ding ah a rak zuam ih hlawhtlinnak a rak hmu.
1840
Me petheitu le hriltheitu si ding a rak
zuam ih hlawh tlinnak a rak hmusal.
1843
Upadi tuahtu rampi tlangsuak pawl
(Congress) ah a rak zuam awk ih a ngah lo a rak sung.
1846
Upadi tuahtu rampi tlangsuak pawl
(Congress) ah a rak zuam sal ih avoihninak ah a rak neh ih Washington D.C
khuapi ah feh in hnatuan thazet a tuan.
1848
Upadi
tuahtu rampi tlangsuak pawl (Congress) hrilawk salnak ah a zuamawk sal ih a rak
sung sal.
1849
A umnak state ah Leiram zuar thu
cakhumnak zung (Land Office) ah hnatuantu (Land Officer) a rak dil nan a
hlawhtling lo.
1854
United State ih Senate pakhat si ding
in a rak zuam ih a rak cangsuak thei lo.
1856
A hnatuannak (National Convention
party) ah vice-Presidential nominated a rak si ih, votes 100 ah 100 in a rak
ngah.
1858
Unite State ih Senate pakhat si ding in
a rak zuam sal ih a sung lala avoihnih in.
1860
United State ih President si ding in a rak zuamawk ih President a rak
ngah a si.
Abraham
Lincoln ih zawhmi lamzin hi zohsal tikah ziangtluk ih lamzin sia a si ti
cu thei asi. Thinlung hmuah siatthluhzik
tiang, tlaksiaknak, harsatnak le mualphonak a phunphun tong hman seh la cupawl
cun an rak neh thei lo a si. Hitin a rak tong, keimah si sawn lo in ka ke a rak
nal (Slipped) rero a si, asinan cuvek lamzin ihsin luat suak ding in sangka cu
ka rak king rero a ti, cun kei mah le mah thazang ka pe awk sal ringirng theu
hitin “a nal men a si hi a tlasia ngaingai lo” (It’s a slip and not a fall) ti
ah a rak ti.
Thukhaikhawmnak
Unau
tuisun ah na tlunih thil thlengmi ruangah thinhar le beidong in na um bang maw?
Na ruahvek le na tumtahvek in thil a can suak lo tikah beidong in dungah na sip
pang maw? Abraham Lincoln cu a tlunah minung ih tuarthei lo khop in a tlun ah
harsatnak a thleng ko nan, dungsiplo in a tumtahmi cu ngah ding tengteng in a
zuam, cun hnuam hnaizet in ka feh, asinan ziangtik hman ah beidong in dungah ka
kirdah lo ati. Nang le keiteh dunglet hoi in kan kir pang theu maw kan beidong
can ah? Kan Bible kan zoh sal tik khalah, Joseph cu Siangpahrang dinhmun a
tlennak ding ah ziang vek dinhmun a thlengta, a duhdawtzetmi unau pawl ih
zuarmi pa a rak sihlei ah mi hmuahhmuah ih nautatbikmi mi nupi ihpi, tlaihrem tupa
tin mual rakpoh a si, Job a nei mi
hmuahhmuah lawng si lo a fale zatein an thih san. Denial Kiosa khursung ah
thlak a rak si, Israel mipawl kum 40 lenglo ti le rawl umlonak nelrawn ah harsa
rethei tuar in an rak um ramnuam lut ding ah, Dungthlun tu pawl thawngtlak le
martyr an rak tuar, kan Bawipa Jesuh khal hmuhsuamnak a phunphun le thah tiang
in a rak tuar ve, a sinan an tuarnak hnu ah zingvek sunlawinak an co ti cu kan
thei cio ko ding. Tuisunni ih kan harsattuar nak le kan tlaksiatnak pawl cu kan
hrang ah sunlawinak in thlen tertu an si sawn theu. Hla phuahtu in zan a um lo
cunmaw zingni tleu a suak thei lo e, harsatnak phen ah bawi suilukhum a um sawn
a si a ti vek in, ziangvek dinhmun kan thlen hman ah dungsip loin hmai ah nasa
sawn in zuam in taimak suak in norh cio uh si. Bible in, zokhal harsatnak,
tlaksiatnak le retheinak a tlun ih a
thlen tik ah a nettiang hngetzet in a ding thei tu cu, a netnak ah sunlawinak suilumkhum
laksawng ka pek ding asi a ti (Jame 1:12). Abraham Lincoln cu a tlunah
ziangvek thil harsatnak le mualphonak thlenghman sehla dungsiplo in hmai a norh
sinsin vek in, kan umnak cio ah, ziangvek thil harsatnak le mualphonak thleng
hman sehla, Abraham Lincoln ih nun zoh kir sal in kantumtah mi hmun thlengsuak
thei ding in dungshiplo inle zaangzel loin taimak suahcio sawn uh si. Thimnak um ta loin tleunak a ra suak thei lo vek in, tuar nak um ta lo in
lungawinak a ra suak thei ve lo a si. Ziangvek dinhmu thleng hman seh, Pathian
hrang, Leitlunpi hrang, kan ram hrang, kan miphun hrang, kan innsang hrang ah
le kan mah pumpak cio hrangah dungsiplo in hmainor cio hram uhsi tin Abraham
Lincoln ih nun hmang in kan lo sawm a si. Dungsiplo in a nettiang a
fehtlangsuak theitu sicio ding ah PaPathian in nan zaten tlun ah thluasuahmalza
lo sawm hram she tin…
Anthony
B. LianThang
No comments:
Post a Comment